ارزیابی شاخص های طراحی معماری مساجد به عنوان پناهگاه چندمنظوره با رویکرد پدافند غیرعامل

زمینه و هدف: پایگاه های چندمنظوره مدیریت بحران به عنوان مکان هایی مناسب در مواقع بحرانی که همه ی وضعیت های طبیعی به  هم خورده است، یکی از راهکارهای مناسب برای کم کردن میزان آسیب ها می باشد. از بین کاربری های گوناگون جهت ایجاد پایگاه های چندمنظوره مدیریت بحران، مساجد علاوه بر اینکه مکانی عبادی هستند در طول تاریخ نقش بسیار مهمی در ایجاد، پرورش و تقویت سرمایه های اجتماعی داشته و پایگاهی مردمی، سنگری مقاوم برای مبارزه علیه دشمن به شمار می آید. در این پژوهش با توجه به گستردگی شاخص های عمومی و لزوم رعایت شاخص های پدافند غیرعامل برای طراحی صحیح این مکان استراتژیک، سعی گردیده تا براساس گزینه های موجود به نحوی که نقش مرکزیت مسجد در وحدت جامعه اسلامی حفظ و الزامات معماری اسلامی- ایرانی به طور همزمان در کنار ملاحظات دفاعی رعایت گردد. روش: آنچه در این پژوهش صورت پذیرفته است، تهیه و ارزیابی شاخص هایی جهت طراحی مساجد است که به عنوان پناهگاهی چندمنظوره مورد استفاده قرار می گیرند. به همین منظور و با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، پس از ارائه کلیات تحقیق و اشاره ای به سوابق آن، شاخص های تعیین شده برای طراحی، معرفی شده است. پس از تکمیل پرسشنامه توسط افراد خبره، شاخص ها مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: پایگاه های چندمنظوره ی مدیریت بحران به عنوان مکان هایی مناسب در مواقع بحرانی که تمام شرایط و وضعیت های طبیعی به هم خورده است، یکی از راهکارهای مناسب برای کم کردن میزان آسیب ها و خسارات است. از بین کاربری های چندمنظوره مدیریت بحران با عنایت به اینکه مساجد، اماکنی غیر نظامی بوده و در حلقه استراتژی واردن نیز قرار ندارند، می توانند در زمان بحران و حملات دشمن با رعایت ملاحظات دفاعی طراحی به عنوان مکانی امن و حتی مرکز کنترل و فرماندهی، مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه گیری: طراحی مساجد باید به نحوی صورت پذیرد که محوریت و مرکزیت مساجد از نظر کالبدی و ساختاری و نیز از لحاظ مذهبی و معنوی، رعایت گردد. رعایت همزمان الزامات معماری اسلامی- ایرانی در کنار ملاحظات دفاعی به نحوی که رعایت برخی از اصول اساسی پدافند غیرعامل (استتار و اختفا) باید با ظرافت معمارانه ای به کار برده شود که به الزامات شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی لطمه ای وارد نیاید. براساس نتایج حاصله سه معیار ملاحظات شرایط ضروری، ارتباط با سطح زمین و طراحی ارگونومی به ترتیب، مهم ترین عوامل و سه معیار ارتباط بین فضاهای داخلی مسجد، فرم و دسترسی ها به ترتیب، کم اهمیت ترین عوامل تشخیص داده شده است.